Konferencja o partycypacji obywateli w procesie podejmowania decyzji politycznych

Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Zakład Systemów Politycznych, Grupa Badawcza „Inicjatywa Helwecka” oraz Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych Oddział w Poznaniu zapraszają na konferencję naukową pt. „Partycypacja obywateli w procesie podejmowania decyzji politycznych. Doświadczenia państw Europy Zachodniej oraz Środkowo-Wschodniej”, która odbędzie się w dniach 29-30 maja 2014 r. w Collegium Polonicum w Słubicach.

Konferencja stworzy sposobność do wymiany opinii i poglądów oraz prezentacji wyników badań na temat dotychczasowych uwarunkowań, doświadczeń i wyzwań związanych z udziałem obywateli w procesach podejmowania decyzji politycznych w państwach Europy Zachodniej oraz Środkowo-Wschodniej.

Szczegóły dotyczące konferencji oraz formularz zgłoszeniowy znajdą Państwo w poniższych załącznikach.

Szwajcarzy pójdą w maju do referendum w sprawie płacy minimalnej

Po tym jak w lutym Szwajcarzy większością prawie 20 tysięcy głosów zdecydowali o ograniczeniu swobodnego przepływu osób, 18 maja bieżącego roku po raz kolejny udadzą się do urn celem odpowiedzi na cztery pytania: modernizacji sił zbrojnych (zastąpienie myśliwców T-5 Tiger nowoczesnymi Gripenami), ograniczenia dostępu do pracy z dziećmi dla pedofilów, reformy podstawowej opieki medycznej, a także ustalenia państwowej płacy minimalnej.

Zgodnie z ostatnią propozycją płaca minimalna miałaby wynieść 22 franki szwajcarskie za godzinę, co odpowiada mniej więcej 4000 franków miesięcznie, a władze federalne zostałyby zobowiązane do opowiedzenia się za wprowadzeniem płacy minimalnej do układów zbiorowych pracy. Rada Narodowa opowiedziała się przeciwko przyjęciu tej propozycji.

Źródło:

  • http://www.bk.admin.ch/themen/pore/va/20140518/index.html
  • http://www.bloomberg.com/news/2014-04-13/world-leading-25-hourly-wage-floor-roils-swiss-businesses-jobs.html
  • J. Raubo, Trudne lądowanie Gripenów wśród alpejskich szczytów, „Armia”, nr 11 (52) listopad 2012, s. 102-107.

Dr Michał Tomczyk z Inicjatywy Helweckiej w wywiadzie dla Rzeczpospolitej

Michał Tomczyk, politolog z Uniwersytetu Łódzkiego mówi „Rz” dlaczego Szwajcarzy chcą ograniczyć imigrację z UE.

1160096Rz: Szwajcarzy postanowili ograniczyć imigrację z Unii Europejskiej. Strefa Schengen to za wiele dla ceniących niezależność i odrębność Helwetów?

Michał Tomczyk: Wyniki referendum to duże zaskoczenie i wielki sukces Partii Ludowej (SVP), która właściwie w pojedynkę walczyła ze wszystkimi innymi grupami interesów. Gdy w 2005 r. Szwajcarzy decydowali się na przystąpienie do strefy Schengen, nie widać było u nich większych obaw. Wtedy właściwie wszyscy byli za otwarciem rynku dla obcokrajowców. Szwajcarzy już nie są tak dumni ze swej odrębności jak 30 czy choćby 10 lat temu. Widzą, że w dzisiejszym zglobalizowanym świecie ich kraj nie może stać z boku. Do tego Szwajcarzy dużo podróżują, a dla przeciętnego obywatela to nic miłego, gdy na lotnisku musi stać w kolejce do specjalnej bramki dla osób spoza UE. W pewien sposób czują się naznaczeni.

A co ze słynną szwajcarską doktryną neutralności?

Do lat 90. XX wieku ta doktryna determinowała całą ich politykę zagraniczną. W tej chwili traktowana jest bardziej jako instrument polityczny: jeżeli Szwajcarom coś nie pasuje, wówczas swoje zaniechania, brak chęci integracji uzasadniają właśnie doktryną neutralności. To już bardziej zasłona dymna niż faktyczny determinant ich polityki.

Z czego w ogóle wzięły się ich niezależność i odrębność?

Szwajcaria zawsze była krajem odosobnionym, do tego wielonarodowym i wielojęzycznym. Kantony cieszyły się dużą autonomią, a neutralność nie tylko była doktryną wobec innych państw, ale przede wszystkim miała znaczenie w kontaktach między różnojęzycznymi kantonami. Przez lata historia utwierdzała Szwajcarów w przekonaniu, że niezależność przynosi same korzyści – dystans wobec innych państw zapewniał im stabilny, bezpieczny rozwój. Dlatego nie chcieli integrować się z Unią Europejską.

Na początku lat 90. podjęli jednak próbę przystąpienia do UE.

Zacznijmy od tego, że już w latach 60. Szwajcaria była członkiem założycielem EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu). Wtedy postanowiono zacząć się integrować z Europą ze względów czysto ekonomicznych. W latach 70. podpisano umowę o wolnym handlu z EWG. Ale na zniesieniu barier w handlu poprzestano. Gdy jednak integracja przyśpieszyła, ta płaszczyzna współpracy dla wielu Szwajcarów okazała się niewystarczająca. W 1992 roku poddano pod referendum przystąpienie do EOG (Europejski Obszar Gospodarczy), co miało być pierwszym krokiem do pełnego członkostwa w Unii. Jednak, ku ogromnemu zdumieniu rządu, Szwajcarzy odrzucili plany integracji. Dziś historia zatoczyła koło, bo eurosceptycy wygrali identyczną większością głosów co w 1992 r.: zdobyli 50,3 proc. poparcia.

Źródło: Michał Płociński, Szwajcaria, kraj odosobniony, „Rzeczpospolita” z 11.02.2014 r.

Relacja z panelu „Formy partycypacji obywateli w procesie podejmowania decyzji politycznych w Europie”

W Collegium Polonicum w Słubicach, 5 lutego 2014 roku, w pierwszym dniu czternastej konferencji z cyklu „Europa XXI wieku” zorganizowanej przez Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, odbył się panel zatytułowany „Formy partycypacji obywateli w procesie podejmowania decyzji politycznych w Europie”. Panel został zorganizowany przez Grupę Badawczą Inicjatywa Helwecka we współpracy z Centre for Direct Democracy Studies.

Moderowania dyskusji w panelu podjęli się dr Magdalena Musiał-Karg i dr Tomasz R. Szymczyński. O ile w poprzedniej edycji konferencji słubickiej uczestnicy panelu skupili się w głównej mierze na relacjach Szwajcarii z Unią Europejską, o tyle w bieżącej edycji przedmiotem zainteresowania uczestników panelu były formy partycypacji obywateli w procesie podejmowania decyzji politycznych w Europie.

W panelu wygłoszono 11 referatów. Pierwszym referentem był dr Marcin Rachwał dr Marcin Rachwał (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), który z perspektywy teoretycznej nakreślił problem wpływu obywateli na funkcjonowanie państw demokratycznych poprzez odwołanie się do sporu elitystów z pluralistami. Dr Rachwał powołał się w swoim wystąpieniu na stanowiska m. in. takich teoretyków jak Gaetano Mosca, Robert Michells czy Vilfredo Pareto. Podkreślił również, że dość często przywoływana teza jakoby Robert A. Dahl rozwijając koncepcję poliarchii zrównał ją z ustrojem demokratycznym jest błędna, gdyż w koncepcji Dahla demokracja oznacza pewien stan idealny, który w rzeczywistości nie został nigdy i nigdzie osiągnięty.

Kolejnym prelegentem był dr Krzysztof Koźbiał (Uniwersytet Jagielloński), który  podjął się omówienia ważnego we współczesnym dyskursie politycznym tematu obniżenia cenzusu wieku związanego z problematyką niskiej frekwencji wyborczej w państwach europejskich. Dr Koźbiał w swoim wystąpieniu odwołał się do przykładów, w których obniżenie wieku wyborczego było przedmiotem debaty publicznej. Wskazał m.in., że w Austrii zakończyło się to obniżeniem minimalnego wieku umożliwiającego udział w wyborach do 16 roku życia. Przedstawiony został również przykład szwajcarskiego kantonu Glarus, gdzie głosować mogą osoby, które ukończyły szesnasty rok życia, głównie ze względu na powiązanie ich z obowiązkiem składania rozliczenia z administracją skarbową w tym właśnie wieku.

Kolejnych dwóch prelegentów: mgr Krzysztof Duda (UAM) i dr Ewa Myślak (UJ) swoim przedmiotem zainteresowania uczynili inicjatywę ludową w Szwajcarii. Mgr Duda w referacie pt. „Inicjatywa obywatelska w Szwajcarii jako mechanizm wpływu obywateli na rozstrzygnięcia polityczne” zwrócił uwagę na stosunkowo wysoki odsetek inicjatyw wycofanych, co jego zdaniem wynika przede wszystkim z funkcjonalności tego instrumentu, którego sama już groźba użycia doprowadza do realizowania postulatów w nim zawartych przez decydentów politycznych. Z kolei dr Ewa Myślak w referacie zatytułowanym „Inicjatywa ludowa – ‘perła’ konstytucji szwajcarskiej w rękach głównych aktorów demokracji przedstawicielskiej” przedstawiła w jaki sposób instrument ten zostaje narzędziem w rękach partii politycznych i zależnych od nich organizacji, przy jednoczesnym zachowywaniu pozorów „obywatelskości” każdej z inicjatyw.

Następnie głos zabrał dr Michał Tomczyk (Universität Luzern), który w swoim referacie pt. „Proces decyzyjny w polityce zagranicznej Szwajcarii” starał się udowodnić tezę, wedle której ze względu na konieczność podejmowania szybkich decyzji, które pozostają w opozycji wobec konsensualnego prowadzenia polityki charakterystycznego dla systemu szwajcarskiego, w Konfederacji wyewoluował model oparty na silniejszej pozycji Rady Federalnej, która została wyposażona przez parlament związkowy w prawo prowadzenia polityki zagranicznej, czego konsekwencją jest polityczne i faktyczne wzmocnienie egzekutywy.

Dr Małgorzata Kaczorowska (Uniwersytet Warszawski) w swoim referacie pt. „Partycypacja polityczna obywateli i partie polityczne w Szwajcarii a Unia Europejska” przedstawiła zagadnienie stosunku szwajcarskich partii politycznych do kwestii integracji europejskiej. Wnioskiem było stwierdzenie, że o ile zrozumiałe i zgodne z miejscem na scenie politycznej pozostaje głęboko eurosceptyczne podejście Szwajcarskiej Partii Ludowej (SVP), to pozostałe partie parlamentarne (w tym i te w państwach europejskich zwyczajowo otwarte na kwestie integracji europejskiej) również z dość dużą rezerwą traktują procesy polityczne zachodzące w Europie.

Mgr Marcin Łukaszewski (UAM) swoje wystąpienie oparł na kazusie liechtensteińskim, którego specyfika polega przede wszystkim na silnej pozycji ustrojowej głowy państwa w stosunku do innych monarchii europejskich. Mgr Łukaszewski podjął się próby wskazania w jaki sposób obywatele są pozbawieni możliwości wpływu na kształt stanowionego przez parlament prawa poprzez wyposażenie niewybieralnego w powszechnych wyborach monarchę w prawo odmowy udzielenia sankcji ustawie przyjętej przez parlament. W swoim wystąpieniu mgr Łukaszewski odwołał się do kazusów luksemburskiego i belgijskiego, w których to ze względów światopoglądowych monarchowie odmawiali podpisania ustaw. W tym kontekście wyjątkiem na skalę europejską jest książę Liechtensteinu, który ma prawo odmowy podpisania ustawy.

Następnie głos zabrała dr Marta Witkowska (UW), która przedstawiła referat zatytułowany „Rozwój i przebieg procesów partycypacyjnych w Unii Europejskiej”, w którym naświetliła szereg wyzwań dla praktycznego funkcjonowania ugrupowań politycznych na poziomie unijnym. W opinii prelegentki wynikały one przede wszystkim z faktu niewystarczającego zharmonizowania przepisów dotyczących partii politycznych na szczeblu państw z regulacjami w UE.

Po wystąpieniu dr Marty Witkowskiej swój referat wygłosił dr Łukasz Zamęcki (UW), który przedstawił kwestię niskiego poziomu kapitału społecznego jako czynnika, który osłabia partycypację obywatelską w Unii Europejskiej. W swoim wystąpieniu dr Zamęcki wskazał na zależność, która w opinii prelegenta winna stanowić przedmiot zainteresowania dla decydentów politycznych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Dr Zamęcki w swojej analizie świadomie pomijając kazus belgijski ze względu na funkcjonujący w tym państwie przymus wyborczy, wskazał na wysoki stopień korelacji między poziomem kapitału społecznego a frekwencją wyborczą.

Kolejną prelegentką była dr Magdalena Musiał-Karg (UAM), która przedstawiła problem deficytu demokracji bezpośredniej na szczeblu unijnym. O ile w państwach członkowskich Unii Europejskiej instytucje demokracji bezpośredniej funkcjonują i były wielokrotnie zastosowane w podejmowaniu decyzji związanych z procesem integracji europejskiej, to funkcjonowanie Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej – zdaniem dr Musiał-Karg – należy obecnie ocenić jako nieefektywne. Jest to instrument pożądany, jednak ze względu na trudności jego wdrożenia i brak obligatoryjności spoczywający na Komisji Europejskiej co do wszczęcia inicjatywy prawodawczej w Parlamencie Europejskim, oznacza słabą skuteczność tego instrumentu demokracji bezpośredniej.

Ostatnim prelegentem był dr Tomasz R. Szymczyński (UAM), który w swoim referacie zatytułowanym „’Decyzje podejmowane jak najbliżej obywateli’ w UE – refleksje z perspektywy hermeneutycznej” przedstawił problematykę roli i wagi poszukiwań adekwatnej formy komunikowania na temat zagadnień procesu integracji europejskiej.  Wskazał on na problem konieczności zwiększenia poziomu zaangażowania środowisk obecnych w polach polityki, nauki oraz dziennikarstwa w relacjonowanie wydarzeń, jakie zachodzą nie tylko na krajowym czy lokalnym poziomie rzeczywistości politycznej, ale również europejskim. Prelegent podkreślił, że szczególnie w dobie światowego kryzysu finansowo-gospodarczego jest to zadanie istotne zarówno w odniesieniu do treści, jak i formy.

Następnie głos zabrali dr M. Musiał-Karg i dr T.R. Szymczyński, którzy zaprosili prelegentów do dyskusji.

Następnego dnia konferencji miało miejsce spotkanie członków Grupy Badawczej Inicjatywa Helwecka na temat dalszych planów prac.

Sporządził: Marcin Łukaszewski

Szwajcarzy opowiedzieli się za przywróceniem limitów dotyczących zagranicznych pracowników

W referendum, które odbyło się 9 lutego 2014 r. w Szwajcarii, większość obywateli zagłosowała za przywróceniem limitów dotyczących zagranicznych pracowników. Była to inicjatywa ludowa SVP, która jako jedyna zalecała przyjęcie. Wszystkie inne partie były przeciwko. Ostatecznie, 50,3% osób zagłosowało „za” (przy frekwencji 55,8%, jednej z najwyższych w ostatnim czasie), a także 17 kantonów.

Więcej informacji: TVN24